Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

murus Vr

  • 1 murus

    mūrus, i, m. [st2]1 [-] mur, clôture, enceinte. [st2]2 [-] rempart, muraille d’une ville. [st2]3 [-] levée de terre, remblai, retranchement, chaussée, digue. [st2]4 [-] rempart, protection, défense, secours, abri.    - muros subruere: saper les murs.    - Graiûm murus Achilles, Ov. M. 13.280: Achille, le rempart des Grecs.    - hic murus aeneus esto, Hor. Ep. 1, 1, 60: que ce soit ici pour nous un mur d'airain. - voir hors site murus.
    * * *
    mūrus, i, m. [st2]1 [-] mur, clôture, enceinte. [st2]2 [-] rempart, muraille d’une ville. [st2]3 [-] levée de terre, remblai, retranchement, chaussée, digue. [st2]4 [-] rempart, protection, défense, secours, abri.    - muros subruere: saper les murs.    - Graiûm murus Achilles, Ov. M. 13.280: Achille, le rempart des Grecs.    - hic murus aeneus esto, Hor. Ep. 1, 1, 60: que ce soit ici pour nous un mur d'airain. - voir hors site murus.
    * * *
        Murus, muri. Cic. Un meur, Une muraille.
    \
        Minae murorum ingentes. Virgil. Les creneaux.
    \
        Partem muri disiicere. Sueton. Abatre, Faire bresche.
    \
        Humiles muri. Ouid. Bas.
    \
        Diuidimus muros, et moenia pandimus vrbis. Virg. Nous faisons bresche et ouverture és murailles.
    \
        In planum effundere muros. Lucan. Raser, Jecter par terre.
    \
        Fodere murum. Ouid. Ceper une muraille, La rompre et desmolir ou miner par le pied. Aucuns dient Saper.
    \
        Labentes renouare muros. Seneca. Refaire, Reparer.
    \
        Murus, Agger etiam dicitur sine fossa. Varro. Une chaussee sans fosse.

    Dictionarium latinogallicum > murus

  • 2 murus

    mūrus, ī, m., die Mauer (vgl. moenia), I) eig. u. übtr., A) eig.: a) einer Stadt usw., murus urbis, arcis, Liv.: muri urbis, Cic.: muri pinnae, Liv.: muros instruere, Nep., aedificare, Ov.: pro diruto muro novum tumultuario opere ex ipsa ruinae strage congestis saxis exstruere, Liv.: ducere murum, Liv., muros, Verg. u. Hor.: ducere murum interiorem ab nondum capta parte urbis, Liv.: muro lapideo urbem cingere, Liv.: castellum muro circumdare, Liv.: urbem muris saepire, Nep.: praesidio murorum urbem includere, Iustin.: muros restituere, muros dirutos reficere, Nep.: reficere novum murum ab ea parte, quā patefactum oppidum ruinis erat, Liv.: interiorem iuxta validum pro diruto novum obstruere murum, Liv.: novus pro diruto murus obiciebatur, Liv.: multis locis murus decussus est, Liv. (vgl. multis simul locis aut subruti aut ariete decussi ruebant muri, Liv.): testudinibus admotis murum subruere, Liv.: subruere murum ab imo, Liv.: murum od. muros arietibus quatere, Liv.: percussit aries murum, Cic.: tribus arietibus aliquantum muri discutere, Liv.: muros ariete sternere, Liv.: pulsare ariete muros, Verg.: priusquam aries murum attigisset, Caes.: murus latius, quam quā caederetur (angebrochen wurde), ruebat, Liv.: murum ascendere, Caes.: positis scalis ascendere muros, Caes.: scalis ascendere muros, Verg.: escendere in murum, Liv.: obambulare muris, Liv.: concursus fit undique in muros, man strömte von allen Seiten auf den M. zusammen, Liv.: repetere patrios muros, Vaterstadt, Ov.: animos extra moenia, corpora intra muros habebant, Vell. – b) um Privatgebäude, Cic. u. Tac.: m. marmoreus, Erker, Calp. – B) übtr.: a) der Damm, Wall, Varro r. r. 1, 14, 3. – b) der Rand des Topfes, Iuven.: so auch cor munitum costarum et pectoris muro, Plin. – c) der hölzerne Turm auf dem Elefanten, Sil. 9, 602. – d) der Kopfschmuck der Cybele, der aus Türmen gebildet wird, m. crinalis, Claud. Eutr. 2, 284 – II) übtr., die Mauer, Vormauer, der Schutz, lex Aelia et Fufia propugnacula murique tranquillitatis, Cic.: hic murus aëneus esto etc., Hor.: v. Pers., murus Graiûm, v. Achilles, Ov. – / Über die arch. Formen moerus u. moirus s. Georges Lexik. d. Lat. Wortf. S. 439.

    lateinisch-deutsches > murus

  • 3 murus

    mūrus, ī, m., die Mauer (vgl. moenia), I) eig. u. übtr., A) eig.: a) einer Stadt usw., murus urbis, arcis, Liv.: muri urbis, Cic.: muri pinnae, Liv.: muros instruere, Nep., aedificare, Ov.: pro diruto muro novum tumultuario opere ex ipsa ruinae strage congestis saxis exstruere, Liv.: ducere murum, Liv., muros, Verg. u. Hor.: ducere murum interiorem ab nondum capta parte urbis, Liv.: muro lapideo urbem cingere, Liv.: castellum muro circumdare, Liv.: urbem muris saepire, Nep.: praesidio murorum urbem includere, Iustin.: muros restituere, muros dirutos reficere, Nep.: reficere novum murum ab ea parte, quā patefactum oppidum ruinis erat, Liv.: interiorem iuxta validum pro diruto novum obstruere murum, Liv.: novus pro diruto murus obiciebatur, Liv.: multis locis murus decussus est, Liv. (vgl. multis simul locis aut subruti aut ariete decussi ruebant muri, Liv.): testudinibus admotis murum subruere, Liv.: subruere murum ab imo, Liv.: murum od. muros arietibus quatere, Liv.: percussit aries murum, Cic.: tribus arietibus aliquantum muri discutere, Liv.: muros ariete sternere, Liv.: pulsare ariete muros, Verg.: priusquam aries murum attigisset, Caes.: murus latius, quam quā caederetur (angebrochen wurde), ruebat, Liv.: murum ascendere, Caes.: positis scalis ascendere muros, Caes.: scalis ascendere muros, Verg.: escendere in murum, Liv.:
    ————
    obambulare muris, Liv.: concursus fit undique in muros, man strömte von allen Seiten auf den M. zusammen, Liv.: repetere patrios muros, Vaterstadt, Ov.: animos extra moenia, corpora intra muros habebant, Vell. – b) um Privatgebäude, Cic. u. Tac.: m. marmoreus, Erker, Calp. – B) übtr.: a) der Damm, Wall, Varro r. r. 1, 14, 3. – b) der Rand des Topfes, Iuven.: so auch cor munitum costarum et pectoris muro, Plin. – c) der hölzerne Turm auf dem Elefanten, Sil. 9, 602. – d) der Kopfschmuck der Cybele, der aus Türmen gebildet wird, m. crinalis, Claud. Eutr. 2, 284 – II) übtr., die Mauer, Vormauer, der Schutz, lex Aelia et Fufia propugnacula murique tranquillitatis, Cic.: hic murus aëneus esto etc., Hor.: v. Pers., murus Graiûm, v. Achilles, Ov. – Über die arch. Formen moerus u. moirus s. Georges Lexik. d. Lat. Wortf. S. 439.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > murus

  • 4 mūrus

        mūrus (old moerus), ī, m    [2 MV-], a wall, city wall: murum arietibus feriri, S.: muri urbis: intra muros compelli, Cs.: muros struere, N.: ducere, V.: aedificare, O.: transilire muros, L.: in altitudinem pedum sedecim, earthwork, Cs.— A wall (of a building): de muro imperavi, etc.— A rim (of a dish): tenuis, Iu.—Fig., a wall, protection, bulwark: (leges) muri tranquillitatis: Graiūm murus Achilles, O.: hic murus aëneus esto, H.
    * * *
    wall, city wall

    Latin-English dictionary > mūrus

  • 5 murus

    mūrus (archaic orthogr. moerus, Varr. L. L. 5, 32, § 41 Müll.; Enn. ap. Serv. Verg. G. 1, 18, or Ann. v. 376 Vahl.; Verg. A. 10, 24:

    moirus,

    Inscr. Orell. 566), i, m. [from root mū-; cf.: moenia, munis], a wall; esp. a city wall; mostly in plur. (class.; cf.: moenia, paries, maceria).
    I.
    Lit.:

    muri urbis,

    Cic. N. D. 3, 40, 94:

    Helvii intra oppida murosque compelluntur,

    Caes. B. G. 7, 65:

    instruere,

    Nep. Th. 6, 4:

    ducere,

    Verg. A. 1, 423:

    aedificare,

    Ov. M. 11, 204:

    marmoreus,

    a balcony, Calp. Ecl. 7, 48.—Also, the wall of a building, Cic. Att. 2, 4, 7:

    sanctae res, veluti muri et portae, quodammodo divini juris sunt,

    Gai. Inst. 2, 9.—
    B.
    Transf.
    1.
    A bank, mound, dam, Varr. R. R. 1, 14, 3.—
    2.
    The rim or side of a pot or boiler:

    quae tenui muro spatiosum colligat orbem,

    Juv. 4, 132.—
    3.
    The wooden tower of an elephant, Sil. 9, 601.—
    4.
    The head-dress of Cybele, ornamented with towers: crinalis, Claud. in. Eutr. 2, 284.—
    II.
    Trop., a wall, a safeguard, protection, defence (rare but class.):

    lex Aelia et Fufia, propugnacula murique tranquillitatis,

    Cic. Pis. 4, 9:

    Graiūm murus Achilles,

    Ov. M. 13, 280:

    cor munitum costarum et pectoris muro,

    Plin. 11, 37, 69, § 181:

    hic murus aëneus esto,

    Hor. Ep. 1, 1, 60.

    Lewis & Short latin dictionary > murus

  • 6 murus

    murus murus, i m стена (города)

    Латинско-русский словарь > murus

  • 7 murus

    murus murus, i m вал, стена

    Латинско-русский словарь > murus

  • 8 murus

    mūrus, ī m.
    1) стена (преим. городская) (urbis C, L; arcis L; muros arietibus quatĕre L)
    2) вал, плотина ( aggeres quidam vocant muros Vr)
    3) край, ободок ( testae J)
    4) оплот, защита
    m. Grajum (= Grajorum) OAchilles
    6) Lcn = corona muralis( Кибелы) (см. muralis)

    Латинско-русский словарь > murus

  • 9 murus

    -i s m 2
    mur

    Dictionarium Latino-Gallicum botanicae > murus

  • 10 murus

    городская стена (1. 8 § 2. 1. 9 § 4 D. 1, 8. 1. 2. 3 D. 43, 6. 1. 2 pr. 1. 87. 157 pr. D. 50, 16): пер. защита, оплот;

    m. integritatis (1. 31 C. 1, 3).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > murus

  • 11 murus

    , i m
      стена (городская), вал

    Dictionary Latin-Russian new > murus

  • 12 novus

    novus, a, um (νέος), (Compar. novior, novius, Varro LL. 6, 59. Gell. 6 [7], 17, 8, Superl. novissimus, Varro LL., Cic. u.a.), neu, jung (Ggstz. vetus, priscus), I) eig., v. der Entstehung, A) im allg.: aedes, Plaut.: navis, Liv.: murus (Ggstz. dirutus murus), Liv.: monumenta (Ggstz. refecta), Suet.: ver, Verg. u. Ov.: aestas, Sall. fr. u. Verg.: aetas, die frische Jugend (Ggstz. senior aetas), Ov.: senatus, Liv.: consules, Liv.: maritus, Neuvermählter, Bräutigam, nova nupta, Neuvermählte, Braut, verb. novus maritus et nova nupta, novus maritus cum nova nupta, nova nupta et novus maritus, Bräutigam u. Braut, Braut u. Bräutigam, Plaut., Varro u.a.: nova nuptula, das Bräutchen, Varro fr.: nova vitia (Ggstz. vitia antiquitus tradita), Sen.: novi rhetores (Ggstz. veteres oratores), Tac. dial.: novus homo, ein Ankömmling, Sen. rhet.: milites novi (Ggstz. veteres), Sall. u. Liv.: nova res, Neuigkeit, Cic.: res novae, Neuigkeiten, Cic.; bes. Neuerungen im Staate, Umsturz (des Bestehenden), Revolution, novis rebus studere, Caes.: Rubellium ad novas res extollere, zum Gründer eines neuen Reiches erheben, Tac.: novae leges, Umwälzung der Gesetzgebung, Liv.: frumentum, gleich nach der Ernte, Cic.: lac, junge, frische Milch, Verg.: frons, ein grüner Zweig, Hor. u. Ov. – auch verb. novus et recens, jung u. neu (wo novus das, was unlängst geschehen, recens das, was erst aufgekommen ist, bezeichnet), Ov., Plin. u.a.: exempla nova et recentia (im frischen Andenken stehende), Ggstz. remota et oblitterata, Tac.: res recens nova, das Neue, das ihm kürzlich zugefallen, Cic. ep. 11, 21, 2. – ut ad aestatem rursus novus de integro his instituendis exsudetur labor, Liv. 5, 5, 6. – subst., novum, ī, n., etwas Neues, eine Neuigkeit, num quidnam novi? Cic.: vetera novis antehabere, Tac.: nova peregrinaque omnia priscis ac patriis praeferre, Liv.: afferre aliquid novi, Komik.: iam iam diu nihil novi ad nos afferebatur, Cic., u. eine neue Erscheinung, id novum contuens, Nep.: Plur. nova, Neues (Ggstz. prisca), Liv.; u. neue Einrichtungen, multa in re militari nova afferre (einführen), Nep. – B) insbes.: a) novus homo od. homo novus, ein Neuemporgekommener (Neugeadelter), d.i. aus einer Familie, in der vor ihm noch keiner die hohen Ehrenstellen (die kurulische Ädilität, Prätur u. das Konsulat) verwaltet hat (s. Beier Cic. de off. 1, 138), Cic. Muren. 16. Cic. ep. 5, 18, 1. Liv. 4, 54, 6; 22, 34, 7. Vell. 1, 13, 2; 2, 128, 1. Auct. b. Afr. 57, 4: so auch subst. novus nemo, Sall. Iug. 63, 7: u. Plur., erant complures novi, Sall. Iug. 8, 1: plebs novos (Leute ohne Ahnen) extollebat, Sall. Iug. 65, 5. – b) novae tabulae, neue Rechnungs-, Schuldbücher, durch die bei den Alten Schuldposten getilgt wurden, was bes. bei Überschuldung der Bürger u. nach Unruhen vorkam, Cic. u.a.: dah. übtr., novae tabulae beneficiorum, gleichs. das Ausstreichen der W. aus der Schuldenliste, das Vergessen der W., Sen. de ben. 1, 4, 6. – c) Novae tabernae u. subst. bl. Novae, ārum, f., die Wechslerläden auf der Nordseite des röm. Forums (weil sie i. J. 211 v. Chr. nach einem Brande neu aufgebaut waren), im Ggstz. zu den Veteres auf der Südseite (die vom Brande verschont geblieben waren), Liv. 26, 27, 2: sub Novis, Cic. de or. 2, 266. – d) Nova via, die Neue Straße, führte im Bogen an dem Nordwestabhange des Palatinus hin, von der Höhe (summa Nova via), wo Romulus dem Jupiter Stator einen Tempel gelobt, zur Tiefe des Forums sich senkend, Liv. 1, 41, 4. Vgl. Varro LL. 6, 59. Fest. 174 (a), 13. – II) übtr.: 1) von der Bekanntschaft mit etw., neu, unerfahren, unbekannt, equus, Cic.: ferre novae nares taurorum terga recusant, eine an diesen Geruch nicht gewöhnte Nase, Ov.: rudis ad partus et nova miles eram, Anfängerin, unerfahren, Ov.: m. Dat., novus delictis hostium, ganz unbekannt mit den Vergehen der Feinde, Tac.: dolori, Sil.: m. folg. Infin., nova ferre iugum cervix, nicht gewohnt zu tragen, Sil. 16, 331. – 2) von der Art u. Beschaffenheit, neu, sonderbar, außerordentlich, ungewöhnlich, ungewohnt, unerhört usw., navis (Schiff Argo), Ov.: consilium, Entschluß, Nep.: flagitium, Ter.: genus dicendi, Cic.: ars, Nep.: nova erumpit acies inaudita ante id tempus invisitata que, Liv. 4, 33, 1. – novum est m. folg. ut, Cic. Verr. 5, 13: m. 2. Supin., novum auditu, Val. Max. 5, 2, 2: novum dictu, Pacat. pan. 21 extr. – 3) vom Äußeren, im Ggstz. zum inneren Wesen = alter, alius, ein neuer, anderer, zweiter, novus Hannibal, Cic.: novus Camillus, Liv.: novus Liber pater, Vell.: novus Decius, ein zweiter D. (= ein Ehrenmann voll opferfreudiger Vaterlandsliebe), Hor. Vgl. Ruhnken Vell. 2, 18 u. 82. – 4) von der Reihenfolge u. dem Grade, nur Superl. novissimus, a, um, a) der äußerste, letzte, histrio, Cic.: acies, Hintertreffen, Liv.: agmen, Nachtrab, Caes.: tempus, Nep.: cauda, der äußerste Teil, das Ende des Schw., Ov.: so auch crura, Ov.: luna, Plin.: mare, Tac.: subst., novissimi, die Nachhut, Caes. u. Auct. b. Alex. – b) der äußerste, größte, ärgste, casus, Tac.: exempla, Strafen, Tac. – neutr. pl. subst., a (nach) summa spe novissima exspectabat, Tac. ann. 6, 50.

    lateinisch-deutsches > novus

  • 13 decutio

    [st1]1 [-] dēcŭtĭo, ĕre, cussi, cussum [de + quatio]: - tr. - abattre en secouant, abattre en frappant, faire tomber.    - murus turresque quaedam Cumis non ictae modo fulminibus sed etiam decussae, Liv. 25, 7, 7: à Cumes, non seulement la foudre frappa le rempart et quelques tours, mais aussi elle les abattit. [st1]2 [-] dēcŭtĭo, īre [de + cutis]: - tr. - Tert. écorcher, dépouiller.
    * * *
    [st1]1 [-] dēcŭtĭo, ĕre, cussi, cussum [de + quatio]: - tr. - abattre en secouant, abattre en frappant, faire tomber.    - murus turresque quaedam Cumis non ictae modo fulminibus sed etiam decussae, Liv. 25, 7, 7: à Cumes, non seulement la foudre frappa le rempart et quelques tours, mais aussi elle les abattit. [st1]2 [-] dēcŭtĭo, īre [de + cutis]: - tr. - Tert. écorcher, dépouiller.
    * * *
        Decutio, decutis, penul. corr. decussi, decussum, decutere, Ex De et Quatio quatis compositum. Abbatre, Faire cheoir, Ruer jus.
    \
        Syluis honorem decutit December. Horat. Fait cheoir les fueilles des arbres.

    Dictionarium latinogallicum > decutio

  • 14 duplex

    duplex, duplicis [st2]1 [-] double. [st2]2 [-] qui est composé de deux parties, bifide, divisé en deux. [st2]3 [-] au plur. deux. [st2]4 [-] double, fort, gros, grossier; considérable. [st2]5 [-] fourbe, rusé, double. [st2]6 [-] à double sens.    - duplex quam: double de, deux fois autant que.    - duplex murus: double mur.    - duplex amiculus, Hor.: manteau grossier.    - duplices oculi, Lucr. 6, 1145: les deux yeux.    - vos ego sensi duplices, Ov.: j'ai reconnu votre mensonge.    - verba duplicia, Quint. 9, 2, 69: mots à double sens, mots ambigus.    - duplex, icis, n.: le double.
    * * *
    duplex, duplicis [st2]1 [-] double. [st2]2 [-] qui est composé de deux parties, bifide, divisé en deux. [st2]3 [-] au plur. deux. [st2]4 [-] double, fort, gros, grossier; considérable. [st2]5 [-] fourbe, rusé, double. [st2]6 [-] à double sens.    - duplex quam: double de, deux fois autant que.    - duplex murus: double mur.    - duplex amiculus, Hor.: manteau grossier.    - duplices oculi, Lucr. 6, 1145: les deux yeux.    - vos ego sensi duplices, Ov.: j'ai reconnu votre mensonge.    - verba duplicia, Quint. 9, 2, 69: mots à double sens, mots ambigus.    - duplex, icis, n.: le double.
    * * *
        Duplex, duplicis, pen. corr. Adiectiuum. Double.
    \
        Duplicia quam numerus seruorum exigit. Colum. Deux fois autant que, etc.
    \
        Duplex pretium quam caeteris. Plin. Double pris.
    \
        Duplici spe vti. Terent. Avoir esperance de deux costez, Avoir deux chordes en son arc.

    Dictionarium latinogallicum > duplex

  • 15 muratus

    mūrātus, a, um [murus] part. passé de muro.
    * * *
    mūrātus, a, um [murus] part. passé de muro.
    * * *
        Muratus, pen. prod. Adiectiuum. Quod muros habet. Muré.

    Dictionarium latinogallicum > muratus

  • 16 novus

    novus, a, um (νέος), (Compar. novior, novius, Varro LL. 6, 59. Gell. 6 [7], 17, 8, Superl. novissimus, Varro LL., Cic. u.a.), neu, jung (Ggstz. vetus, priscus), I) eig., v. der Entstehung, A) im allg.: aedes, Plaut.: navis, Liv.: murus (Ggstz. dirutus murus), Liv.: monumenta (Ggstz. refecta), Suet.: ver, Verg. u. Ov.: aestas, Sall. fr. u. Verg.: aetas, die frische Jugend (Ggstz. senior aetas), Ov.: senatus, Liv.: consules, Liv.: maritus, Neuvermählter, Bräutigam, nova nupta, Neuvermählte, Braut, verb. novus maritus et nova nupta, novus maritus cum nova nupta, nova nupta et novus maritus, Bräutigam u. Braut, Braut u. Bräutigam, Plaut., Varro u.a.: nova nuptula, das Bräutchen, Varro fr.: nova vitia (Ggstz. vitia antiquitus tradita), Sen.: novi rhetores (Ggstz. veteres oratores), Tac. dial.: novus homo, ein Ankömmling, Sen. rhet.: milites novi (Ggstz. veteres), Sall. u. Liv.: nova res, Neuigkeit, Cic.: res novae, Neuigkeiten, Cic.; bes. Neuerungen im Staate, Umsturz (des Bestehenden), Revolution, novis rebus studere, Caes.: Rubellium ad novas res extollere, zum Gründer eines neuen Reiches erheben, Tac.: novae leges, Umwälzung der Gesetzgebung, Liv.: frumentum, gleich nach der Ernte, Cic.: lac, junge, frische Milch, Verg.: frons, ein grüner Zweig, Hor. u. Ov. – auch verb. novus et recens, jung u. neu (wo novus das,
    ————
    was unlängst geschehen, recens das, was erst aufgekommen ist, bezeichnet), Ov., Plin. u.a.: exempla nova et recentia (im frischen Andenken stehende), Ggstz. remota et oblitterata, Tac.: res recens nova, das Neue, das ihm kürzlich zugefallen, Cic. ep. 11, 21, 2. – ut ad aestatem rursus novus de integro his instituendis exsudetur labor, Liv. 5, 5, 6. – subst., novum, ī, n., etwas Neues, eine Neuigkeit, num quidnam novi? Cic.: vetera novis antehabere, Tac.: nova peregrinaque omnia priscis ac patriis praeferre, Liv.: afferre aliquid novi, Komik.: iam iam diu nihil novi ad nos afferebatur, Cic., u. eine neue Erscheinung, id novum contuens, Nep.: Plur. nova, Neues (Ggstz. prisca), Liv.; u. neue Einrichtungen, multa in re militari nova afferre (einführen), Nep. – B) insbes.: a) novus homo od. homo novus, ein Neuemporgekommener (Neugeadelter), d.i. aus einer Familie, in der vor ihm noch keiner die hohen Ehrenstellen (die kurulische Ädilität, Prätur u. das Konsulat) verwaltet hat (s. Beier Cic. de off. 1, 138), Cic. Muren. 16. Cic. ep. 5, 18, 1. Liv. 4, 54, 6; 22, 34, 7. Vell. 1, 13, 2; 2, 128, 1. Auct. b. Afr. 57, 4: so auch subst. novus nemo, Sall. Iug. 63, 7: u. Plur., erant complures novi, Sall. Iug. 8, 1: plebs novos (Leute ohne Ahnen) extollebat, Sall. Iug. 65, 5. – b) novae tabulae, neue Rechnungs-, Schuldbücher, durch die bei den Alten Schuldposten getilgt wurden, was bes. bei
    ————
    Überschuldung der Bürger u. nach Unruhen vorkam, Cic. u.a.: dah. übtr., novae tabulae beneficiorum, gleichs. das Ausstreichen der W. aus der Schuldenliste, das Vergessen der W., Sen. de ben. 1, 4, 6. – c) Novae tabernae u. subst. bl. Novae, ārum, f., die Wechslerläden auf der Nordseite des röm. Forums (weil sie i. J. 211 v. Chr. nach einem Brande neu aufgebaut waren), im Ggstz. zu den Veteres auf der Südseite (die vom Brande verschont geblieben waren), Liv. 26, 27, 2: sub Novis, Cic. de or. 2, 266. – d) Nova via, die Neue Straße, führte im Bogen an dem Nordwestabhange des Palatinus hin, von der Höhe (summa Nova via), wo Romulus dem Jupiter Stator einen Tempel gelobt, zur Tiefe des Forums sich senkend, Liv. 1, 41, 4. Vgl. Varro LL. 6, 59. Fest. 174 (a), 13. – II) übtr.: 1) von der Bekanntschaft mit etw., neu, unerfahren, unbekannt, equus, Cic.: ferre novae nares taurorum terga recusant, eine an diesen Geruch nicht gewöhnte Nase, Ov.: rudis ad partus et nova miles eram, Anfängerin, unerfahren, Ov.: m. Dat., novus delictis hostium, ganz unbekannt mit den Vergehen der Feinde, Tac.: dolori, Sil.: m. folg. Infin., nova ferre iugum cervix, nicht gewohnt zu tragen, Sil. 16, 331. – 2) von der Art u. Beschaffenheit, neu, sonderbar, außerordentlich, ungewöhnlich, ungewohnt, unerhört usw., navis (Schiff Argo), Ov.: consilium, Entschluß, Nep.: flagi-
    ————
    tium, Ter.: genus dicendi, Cic.: ars, Nep.: nova erumpit acies inaudita ante id tempus invisitata que, Liv. 4, 33, 1. – novum est m. folg. ut, Cic. Verr. 5, 13: m. 2. Supin., novum auditu, Val. Max. 5, 2, 2: novum dictu, Pacat. pan. 21 extr. – 3) vom Äußeren, im Ggstz. zum inneren Wesen = alter, alius, ein neuer, anderer, zweiter, novus Hannibal, Cic.: novus Camillus, Liv.: novus Liber pater, Vell.: novus Decius, ein zweiter D. (= ein Ehrenmann voll opferfreudiger Vaterlandsliebe), Hor. Vgl. Ruhnken Vell. 2, 18 u. 82. – 4) von der Reihenfolge u. dem Grade, nur Superl. novissimus, a, um, a) der äußerste, letzte, histrio, Cic.: acies, Hintertreffen, Liv.: agmen, Nachtrab, Caes.: tempus, Nep.: cauda, der äußerste Teil, das Ende des Schw., Ov.: so auch crura, Ov.: luna, Plin.: mare, Tac.: subst., novissimi, die Nachhut, Caes. u. Auct. b. Alex. – b) der äußerste, größte, ärgste, casus, Tac.: exempla, Strafen, Tac. – neutr. pl. subst., a (nach) summa spe novissima exspectabat, Tac. ann. 6, 50.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > novus

  • 17 ruo

    rŭo, ŭi, ŭtum (ruiturus, a, um, Ov. M. 4, 459; Luc. 7, 404; Mart. 1, 88, 4; Plin. Ep. 7, 19, 8; gen. plur. part. ruentum, Verg. A. 11, 886), 3, v. n. and a., to fall with violence, rush down; to fall down, tumble down, go to ruin (cf.: labor, procumbo, cado).
    I.
    Neutr. (very freq. and class.).
    A.
    Lit. Rarely of persons:

    caedebant pariter pariterque ruebant Victores victique,

    Verg. A. 10, 756; so Val. Fl. 7, 642.—Of things:

    ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concidant,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

    spectacula runnt,

    fell down, tumbled down, Plaut. Curc. 5, 2, 47; cf.:

    parietes ruunt,

    id. Most. 1, 2, 36:

    lateres veteres,

    id. Truc. 2, 2, 50; so,

    aedes,

    id. Am. 5, 1, 43; id. Most. 1, 2, 69:

    omnia tecta (supra aliquem),

    Lucr. 4, 403; Liv. 4, 21, 5; Quint. 8, 3, 68 al.:

    altae turres,

    Lucr. 5, 307:

    moles et machina mundi,

    id. 5, 96:

    murus,

    Liv. 21, 11:

    templa deum,

    Hor. S. 2, 2, 104;

    aulaea,

    id. ib. 2, 8, 71:

    acervus,

    id. Ep. 2, 1, 47:

    murus latius quam caederetur,

    Liv. 21, 11:

    tecta in agris,

    id. 4, 21:

    silices a montibus altis,

    Lucr. 5, 314:

    alto a culmine Troja,

    Verg. A. 2, 290.— Poet.:

    caeli templa,

    Lucr. 1, 1105: ruit arduus aether, it rains, or the rain descends in torrents, Verg. G. 1, 324; cf. id. A. 8, 525:

    caelum imbribus immodicis,

    Mart. 3, 100, 3; cf.:

    caelum in se,

    Liv. 40, 58:

    ruit imbriferum ver,

    i.e. is ending, hastening to its close, Verg. G. 1, 313; cf.:

    turbidus imber aquā,

    id. A. 5, 695:

    tempestas,

    Tac. A. 1, 30.
    1.
    Prov.: caelum ruit, the sky is falling; of any thing very improbable: Cl. Quid tum, quaeso, si hoc pater resciverit? Sy. Quid si nunc caelum ruat? Ter. Heaut. 4, 3, 41. —
    2.
    Transf., of rapid, hasty movements, to hasten, hurry, run, rush (cf.:

    volo, curro): id ne ferae quidem faciunt, ut ita ruant atque turbentur,

    Cic. Fin. 1, 10, 34; cf. id. Att. 7, 7, 7:

    (Pompeium) ruere nuntiant et jam jamque adesse,

    id. ib. 7, 20, 1:

    huc omnis turba ruebat,

    Verg. A. 6, 305:

    Aeneadae in ferrum ruebant,

    id. ib. 8, 648:

    per proelia,

    id. ib. 12, 526:

    quidam inermes ultro ruere ac se morti offerre,

    Tac. Agr. 37:

    contis gladiisque ruerent,

    id. A. 6, 35:

    in aquam caeci ruebant,

    Liv. 1, 27 fin.:

    in castra fugientes,

    id. 24, 16, 2: in vulnera ac tela, id. 26, 44:

    promiscue in concubitus,

    id. 3, 47:

    eques pedesque certatim portis ruere,

    id. 27, 41:

    ad urbem infesto agmine,

    id. 3, 3:

    ad portas,

    Tac. A. 1, 66:

    ad convivium,

    id. H. 2, 68 fin.:

    per vias,

    id. ib. 5, 22:

    destinatā morte in proelium,

    Flor. 2, 18, 12:

    ruebant laxatis habenis aurigae,

    Curt. 4, 15, 3:

    de montibus amnes,

    Verg. A. 4, 164:

    flumina per campos,

    Ov. M. 1, 285:

    in Galliam Rhenus,

    Tac. H. 5, 19.— Poet., of time:

    vertitur interea caelum et ruit Oceano Nox,

    i.e. hastens up, sets in, Verg. A. 2, 250:

    revoluta ruebat dies,

    was advancing, hastening on, id. ib. 10, 256; cf. of the setting of the sun, Val. Fl. 1, 274; App. M. 3, p. 136, 19.— Of sound, to break forth:

    antrum, unde ruunt totidem voces, responsa Sibyllae,

    Verg. A. 6, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to A. 1.) To fall, fail, sink (very rare):

    ratio ruat omnis,

    Lucr. 4, 507:

    quae cum accidunt nemo est quin intellegat, ruere illam rem publicam,

    Cic. Verr. 2, 5, 6, § 12:

    Vitellium ne prosperis quidem parem, adeo ruentibus debilitatum,

    by his falling fortunes, Tac. H. 3, 64:

    tam florentes Atheniensium opes ruisse,

    Just. 5, 1, 9.—
    2.
    (Acc. to A. 2.) To rush, dash, hurry, hasten, run, etc. (freq. and class.):

    tamquam ad interitum ruerem voluntarium,

    Cic. Marcell. 5, 14:

    emptorem pati ruere et per errorem in maximam fraudem incurrere,

    to act hastily, commit an oversight, id. Off. 3, 13, 55; cf. Liv. 3, 11:

    cum cotidie rueret,

    Cic. Sest. 64, 133; id. Att. 2, 14, 1; Quint. 2, 20, 2:

    compescere ruentes,

    Tac. H. 1, 56; 2, 63 fin.; cf. id. ib. 2, 34:

    ad seditiones et discordias et bella civilia,

    id. ib. 1, 46:

    crudelitatis odio in crudelitatem ruitis,

    Liv. 3, 53:

    in servitium,

    Tac. A. 1, 7:

    in exitium,

    id. H. 1, 84:

    in sua fata,

    Ov. M. 6, 51:

    omnia fatis In pejus,

    Verg. G. 1, 200:

    quo scelesti ruitis?

    Hor. Epod. 7, 1:

    quo ruis,

    Verg. A. 10, 811; Ov. M. 9, 428:

    multos video, quā vel impudentiā vel fames duxit, ruentes,

    Quint. 2, 20, 2.— Poet., with inf.:

    quo ruis imprudens, vage, dicere fata?

    Prop. 4 (5), 1, 71:

    scire ruunt,

    Luc. 7, 751; Stat. Th. 7, 177; Claud. Rapt. Pros. 3, 387.— Impers. pass.:

    ut ferme fugiendo in media fata ruitur,

    Liv. 8, 24.—
    II.
    Act., to cast down with violence, to dash down, tumble down, hurl to the ground, prostrate (except the jurid. phrase ruta caesa, perh. only poet. and in post-Aug. prose, for in the passage, Cic. Att. 2, 15, 2, seu ruet seu eriget rem publicam, ruet might be neutr.)
    A.
    Lit.:

    imbres fluctusque... frangere malum, Ruere antennas, etc.,

    Plaut. Trin. 4, 1, 18:

    naves (vis venti),

    Lucr. 1, 272:

    res impetibus crebris (venti),

    id. 1, 293:

    ceteros ruerem, agerem, raperem, funderem et prosternerem,

    Ter. Ad. 3, 2, 21:

    immanem molem volvuntque ruuntque,

    Verg. A. 9, 516:

    cumulos ruit pinguis harenae,

    breaks down, levels, id. G. 1, 105: sese superne in praedam, to cast one ' s self upon, App. Flor. 1, p. 341, 6.—
    B.
    Poet., transf., to cast up from the bottom, to turn up, throw up, rake up: cum mare permotum ventis, ruit intus harenam, casts up (syn. eruit), Lucr. 6, 726; cf.:

    totum (mare) a sedibus imis (venti),

    Verg. A. 1, 85:

    spumas salis aere,

    id. ib. 1, 35:

    cinerem et confusa Ossa focis,

    id. ib. 11, 211:

    atram nubem ad caelum (ignis),

    id. G. 2, 308:

    unde Divitias aerisque ruam, dic, augur, acervos,

    Hor. S. 2, 5, 22.—Hence, rŭtus, a, um, P. a., found only in the phrase rūta et caesa or rūta caesa (acc. to Varro, the u was pronounced long, although it is short in the compounds erutus, obrutus, etc.:

    in venditionis lege fundi ruta caesa ita dicimus, ut U producamus,

    Varr. L. L. 9, § 104).—In jurid. lang., every thing dug up (ruta) and cut down (caesa) on an estate without being wrought, and which is reserved by the owner at a sale; the timber and minerals: si ruta et caesa excipiantur in venditione, ea placuit esse ruta, quae eruta sunt, ut harena, creta et similia;

    caesa ea esse, ut arbores caesas, et carbones et his similia, etc.,

    Dig. 19, 1, 17:

    in rutis caesis ea sunt, quae terrā non tenentur, quaeque opere structili tectoriove non continentur,

    ib. 50, 16, 241:

    ruta caesa dicuntur, quae venditor possessionis sui usus gratiā concidit ruendoque contraxit,

    Fest. p. 262 Müll.:

    ut venditores, cum aedes fundumve vendiderint rutis caesis receptis, concedant tamen aliquid emptori, quod ornandi causā apte et loco positum esse videatur,

    Cic. Top. 26, 100: dicet te ne in rutis quidem et caesis solium tibl fraternum recepisse, Crass. ap. Cic. de Or. 2, 55, 226.

    Lewis & Short latin dictionary > ruo

  • 18 aeneus

    aēneus (ahēneus), a, um [ aes ]
    1) медный, бронзовый (columna L; statua C; vasa Pl)
    a. ut stes H — (ты расточаешь своё состояние в надежде), что тебе воздвигнут бронзовый памятник
    2) медно-красный, рыжий ( barba Su)
    3) крепкий (как металл), несокрушимый (murus H; turris O, H)

    Латинско-русский словарь > aeneus

  • 19 aeratus

    aerātus, a, um [ aes ]
    1) покрытый, окованный, обитый металлом (медью, бронзой) (navis H, Cs; classis aerata V); поэт. в бронзовых доспехах (acies V; turmae Sil)
    2) богатый, денежный ( homo C)
    3) медный, бронзовый (catenae Prp; fores Tib)
    4) твёрдый, несокрушимый ( murus Prp)

    Латинско-русский словарь > aeratus

  • 20 antemurale

    ante-mūrāle, is n. [ murus ]

    Латинско-русский словарь > antemurale

См. также в других словарях:

  • Murus — (a. Geogr.), 1) Stadt in Rhätien, jetzt Mur (Castel Mur); 2) Fluß in Noricum u. Pannonien, fiel in die Drau; jetzt Mur …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Murus, S. — S. Murus (Muranus), (12. März). Dieser hl. Murus (auch Mura und Muranus) ist als Abt und Schriftsteller bekannt. Aus einem der edelsten Geschlechter entsprossen (sein Vater hieß Feradocius, Sohn des Romanus O Nell), wurde er Abt von Fathen, jetzt …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • MURUS — I. MURUS pro carcere, in Concilio Tolosano A. C. 1229. can. 11. Unde immurare, Gallice mettre entre quatre murailles, in Concilio Narbon. A. C. 1235. can. 9. Quia tamen intelleximus, vos de his tantum in pluribus partibus multitudinem… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • murus — murùs, i adj. (4) 1. pažliugęs, klampus (apie kelią, žemę): Po tokių lietų keliai bus labai mùraus (murūs) Sb. 2. šlapias, permirkęs: Piršo mane kerdžiui, jo murì sermėga JV267 …   Dictionary of the Lithuanian Language

  • Murus Gallicus — (lat. „gallische Mauer“) ist die Fachbezeichnung der Archäologie für eine bestimmte Konstruktionsweise von gallischen (keltischen) Befestigungsmauern. Der Begriff geht auf eine zeitgenössische Beschreibung entsprechender Anlagen in „De Bello… …   Deutsch Wikipedia

  • Murus Gallicus — Maquette de la construction d un murus gallicus au musée de Bibracte L expression « murus gallicus » (mur gaulois) désigne les remparts gaulois tels qu ils sont connus par les découvertes archéologiques et par certains textes antiques.… …   Wikipédia en Français

  • Murus Dacicus — at Dacian Fortress Blidaru . Murus Dacicus (Latin for Dacian Wall) is a construction method for defensive walls and fortifications developed in ancient Dacia sometime before the Roman conquest. It is a mix between traditional construction methods …   Wikipedia

  • Murus Romuli — (Lat. Wall of Romulus ) is the name given to a wall built to protect the Palatine Hill, the centermost of the Seven Hills of Rome, in one of the oldest parts of the city of Rome. Ancient tradition holds that this wall was built by Romulus. The… …   Wikipedia

  • MURUS Adriani — et Antonini: Item Murus Britannicus, vide Murus Picticus …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MURUS Picticus — antiquus ultimusque Imperii Romanilimes. Primo ex cespitibus et stipitibus ab Hadriano factus, per 80000. passuum, quo sic Barbaros a Romanis discluderet, circa. A. C. 117. Vulgo The Picts Wall. Post hunc Antoninus Pius, Britannis per Lollium… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Murus dacicus — (Latin for Dacian Wall ) is a construction method for defence walls and fortifications developed in ancient Dacia sometime before the Roman conquest. It is a mix between traditional construction methods particular to Dacian builders and methods… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»